طبقه بندی مواد رستوریشن های غیرمستقیم ، موضوع بیست و ششمین اپیزود از پادکست مارتنزیت ( martensite ) می باشد که در دنتوکورس منتشر شده است.

پادکست مارتنزیت ( martensite ) متعلق به خانم دکتر کیانا شکفته، متخصص مواد دندانی میباشد.

تو این اپیزود به این موضوع پرداخته میشود که:

✔️از چه رنج متریالی برای روش غیر مستقیم میتوان استفاده نمود؟

✔️سرامیک چی هست

✔️طبقه بندی سرامیک ها بر اساس ترکیب به چه صورت هست؟

✔️روش های مختلف ساخت رستوریشن سرامیکی به چه صورت هست

فرم نوشتاری پادکست :

طبقه بندی مواد مورد استفاده در رستوریشن های غیر مستقیم

 مراحل کار در رستوریشن غیرمستقیم:

1. تصمیم گیری بالینی در مورد استفاده از رستوریشن مستقیم یا غیرمستقیم
2. تصمیم گیری نسبت به نوع رستوریشن غیر مستقیم
3. تراش دندان و آماده سازی
4. قالبگیری و ارسال به لابراتوار
5. سمنتیشن و تحویل به بیمار: در این مرحله درمورد سمان مورد استفاده تصمیم گیری میکنیم که بر این اساس نحوه ی آماده سازی رستوریشن و پروسه ی سمنتیشن متفاوت خواهد بود.

موادی که  برای ساخت رستوریشن های غیرمستقیم استفاده میشوند در ۳دسته ی اصلی جای میگیرند:

1. فلزات (آلیاژها)
2. سرامیک ها
3. کامپوزیت ها

و ۲دسته ی ترکیبی:

1. فلز-سرامیک ها که ترکیب الیاژها و سرامیک ها هستند.
2. هیبرید متریال ها که ترکیب سرامیک و کامپوزیت هستند.

در واقع ۵دسته از مواد را داریم که هرکدام شامل انواع مختلفی میشوند.

فلزات(آلیاژها)

اولین دسته از مواد هستند که در گذشته بیشتر تنها برای ساخت رستوریشن های غیرمستقیم استفاده میشدند مثل روکش های طلا.

اما امروزه به دلایل زیبایی و اقتصادی تنها مورد استفاده قرار نمیگیرند.

سرامیک ها

به مواد جامدی که از دو جز فلزی (یا شبه فلزی) و غیر فلزی تحت دمای بالا تشکیل میشوند، سرامیک گفته میشود. به همین دلیل پیوند یونی برقرار میکنند .(که در آن فلز الکترونهای خود را در اختیار عنصر نافلزی قرار میدهد و جزو قویترین پیوندهاست) بنابراینسرامیک ها مواد مستحکمی هستند اما چون یون های منفی و مثبت در کنار هم قرارگرفته اند، ضربه باعثقرارگرفتن یونهای مثبت در کنار یون های همنام و همینطور یونهای منفی درکنار یکدیگر،ایجاد دافعه و شکستگی میشود. از این رو ذات سرامیک ساختار شکننده دارد و در تصمیم گیری ما برای استفاده از این متریال با توجه به نیروهایی که به دندان وارد میشود،تاثیرگذار است.

نکته ی بعدی این است که سرامیک ها به دلیل قرار گرفتن در دسته ی مواد یونی ،حالت منظم (کریستالین) دارند اما ممکن است به دلیل قرار گرفتن یکسری یون نامنظم در لابلای یون ها،حالتی به وجود آید که آمورف یا نامنظم است و در اصطلاح به آن گلس یا شیشه گفته میشود. بنابراین ساختار سرامیک ها اکثرا از دو جز کریستالین و آمورف تشکیل شده است . البته ممکن است تمام ساختار کریستالین باشد و جز آمورف نداشته باشیم اما بر عکس آن معمولا وجود ندارد.

در سرامیک ها ساختار کریستال استحکام را افزایش میدهد اما از لحاظ نوری ساختار اوپک تری به ما میدهد. قسمت های گلس یا شیشه ای شفاف هستند اما استحکام پایینتری دارند. چیزی که در سرامیک هامتغیر است و خصوصیات آنرا تغییر میدهد، نوع این فازها و نسبت بخش کریستالی به آمورف است . شناسایی این فازها به پیش بینی ویژگی های سرامیک ها بدون حفظ کردن کمک میکند. وجود همین ساختارها موجب ویژگی های نوری زیبا،زیست سازگاری و رسانایی الکتریکی و حرارتی پایین در سرامیک ها میشود.

ممکن است لفظ پرسلن را شنیده باشید و به اشتباه آنرا به جای سرامیک به کار ببرید.اما این دو کلمه کاملا باهم متفاوت هستند. پرسلن نوعی از سرامیک با ساختار شیمیایی خاص است که از ترکیباتی مثل فلدسپات،آلومینا و..به همراه سدیم و پتاسیم کربنات ایجاد شده است.

پس تمامی پرسلن ها جزو سرامیک ها هستند و پرسلن ها یا سرامیک های فدسپاتیک، اولین سرامیک های مورد استفاده در دندانپزشکی به شمار میروند.

سرامیک ها بر اساس ویژگی های مختلفی مثل ترکیب شیمیایی، روش ساخت، ریز ساختار و …طبقه بندی میشوند که ویژگی های شیمیایی و ریزساختار مهمترین آن است

• سرامیک های مورد استفاده در دندانپزشکی بر اساس نسبت ساختار کریستالین به آمورف به ۴دسته تقسیم میشوند:

1. سرامیک های گلسی یا فلدسپاتیک: قسمت بیشتر این سرامیک هاساختار آمورف است و تعداد کمی کریستال لوسایت در ماتریکس شیشه ای آمورف وجود دارد. پس زیباترین سرامیک ها در دندانپزشکی هستند و استحکام پایین در نتیجه کاربرد پایینی دارند و معمولا فقط برای ونیر های نازک با حداقل تراش استفاده میشوند یا به عنوان یک لایه روی فلز یا سرامیک های دیگر به کار میروند.

2و3 : گلس سرامیک ها گفته میشود که فاز گلس دارند اما انها را در شرایطی میگذارند که مقدار قابل توجهی کریستال در آنها ایجاد شود. اگر بخش آمورفبر بخش کریستالین غالب باشد به آنها glass ceramic dominated  و اگر بخش کریستالین بر آمورف غالب باشد به آنها crystalline ceramic dominated ها گفته میشود.

4.سرامیک های تمام کریستالین که هیچگونه فاز آمورف ندارند.

طبقه بندی دیگر سرامیک ها بر اساس روش ساخت و نوع عرضه ی آنهاست .

روش های ساخت سرامیک ها؛

• سینترینگ: به پرسلن گذاری معروف است. در این روش پودر سرامیک از پیش آماده شده با مایعی مثل آب یا مخلوط یا گلیسیرین مخلوط شده و کندانس میشود . سپس سرامیک را به داخل کوره میبرند تا حلال اضافی حل شده و ذرات سرامیک به یکدیگر متصل شوند که به این متصل شدن سطحی،‌سینترینگ گفته میشود که در این روش سرامیک حالت پودری دارد.
• اینفیوژن: از این روش برای سرامیک های بااستحکام بالا که بصورت متخلخل ساخته میشوند استفاده میشود. که طی آن قسمت متخلخلی از سرامیک سینتر میشود یعنی از سطح به سرامیک دیگر متصل میشود و درلابلای آنها که فضای خالی وجود دارد، گلس آمورف تزریق میشود.سرامیک های این دسته به نام سرامیک های in ceramشناخته میشوند.
• کستینگ: مشابه کستینگ فلزات است اما امروزه رواج ندارد.
• پرسینگ: بیشترین محبوبیت را در ایران دارد. طی آن یکسری قرص های سرامیکی گرم شده و به شکل مایع داخل فضای خالی اماده شده جهت ساخته شدن رستوریشن،تزریق میشوند. بنا براین عرضه ی این سرامیک ها بصورت قرص است .

کستینگ و پرسینگ دارای مکانیسم مشابهی هستند و از متد lost waxtechnique  برای آنها استفاده میشود یعنی کست را میسازیم،رستوریشن را روی آن wax up میکنیم ،تحت گرما وکس را حذف کرده و ماده سازنده رستوریشن را بجای آن قرار میدهیم. منتها درروش کستینگ برای تزریق ماده از روش سانتریفیوژ استفاده میکنیم اما در پرسینگ از فشار زیاد.

• میلینگ: پرکاربرد ترین روش در دنیا. یک بلوک از ماده ی سرامیکی در دستگاه قرار داده شده و به شکل دلخواه تراش داده میشود. پس عرضه ی آنها بصورت بلوک های سرامیک از پیش اماده شده است.

نکته ی حائزتوجه اینست که ترکیبات مورد بحث میتوانند روش های ساخت مختلفی داشته باشند و اینطور نیست که همه ی انواع سرامیک ها را بتوان از تمام روش ها تهیه کرد.

اگر رستوریشن ما بطور یکپارچه از یک سرامیک ساخته شده باشد. اصطلاحا گفته میشود رستوریشن مونولیتیک است  یااینکه ممکن است بصورت لایه ای از سرامیک های مختلف مثلا یک لایه سرامیک مستحکم و یک لایه سرامیک با کاریرد زیبایی بیشتر تشکیل شده باشد که به آن multi layer گفته میشود و به این تکنیک layering گفته میشود.

رستوریشن ممکن است ابتدا بصورت کامل ساخته شده و بعدا کات بک شود یااینکه از ابتدا کوچک ساخته شود.

منبع پادکست : کانال تلگرام پادکست مارتنزیت